Czynniki rakotwórcze

healthcare, people, charity and medicine concept – close up of woman in t-shirt with breast cancer awareness ribbon over pink background

Nowotwory stanowią plagę XXI wieku. Zbierają żniwo wśród młodych i starych, kobiet i mężczyzn, nie patrząc na pochodzenie czy rasę. Jednak niektórzy mają predyspozycje do zachorowania na chorobę nowotworową, inni zaś nie. Jakie zatem czynniki działają najbardziej rakotwórczo na organizm człowieka?

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia w zeszłym roku z powodu raka zmarło około 9 milionów osób na całym świecie. Tymczasem jak podkreślają to eksperci -modyfikując kilka wybranych czynników ryzyka – można zapobiec prawie 40% przypadków nowotworów. Czynnikami rakotwórczymi, które można wyeliminować z życia są:

• czynniki fizyczne, czyli duża ekspozycja na promieniowanie jonizujące (słońce, lampy kwarcowe), gdyż nadmiar tego rodzaju promieni nadfioletowych przyspiesza rozwój czerniaka i raka skóry
• czynniki chemiczne, dzielące się na:

1. substancje rakotwórcze (m.in. pochodne azotowe, środki konserwujące, nitrozoaminy, barwniki, aflatoksyny) związane z uprzemysłowieniem oraz urbanizacją, a także wiążące się z tym skażenie środowiska, a tym samym produktów spożywczych

2. nałogowe palenie tytoniu (dym papierosowy posiada ponad 40 karcynogenów), które powoduje np. raka przełyku, płuc, oskrzeli, gardła, jamy ustnej, trzustki i nerek

3. nałogowe picie alkoholu

4. stałe przyjmowanie leków obniżających odporność

• czynniki biologiczne, jak otyłość (wiąże się z nią ryzyko rozwoju raka piersi u kobiet po menopauzie, raka nerki, raka okrężnicy i odbytnicy), w tym również:

1. czynniki genetyczne

2. czynniki hormonalne

3. czynniki immunologiczne, związane z zakażeniem wirusowym (np. wirus HPV, opryszczki), bakteryjnym i pasożytniczym (np. motylica wątrobowa) przypisuje się zwiększone ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy, wątroby, żołądka oraz niektórych nowotworów układu krwionośnego (w sumie aż 10% wszystkich nowotworów w UE)

4. czynniki związane z zachowaniami seksualnymi i reprodukcyjnymi (np. rozwiązłość seksualna, późna pierwsza ciąża czy menopauza, wczesna pierwsza miesiączka, bezdzietność, bardzo wysoka dzietność)

Kancerogeneza, czyli powstawanie nowotworu to proces wieloetapowy, złożony i przede wszystkim- długotrwały (zwykle wieloletni). Za czynniki działające najbardziej rakotwórczo na organizm człowieka uważa się picie alkoholu, spożywanie zanieczyszczonej żywności, małą aktywność fizyczną, palenie tytoniu, otyłość i nadmierną ekspozycję na słońce. Naukowcy szacują, że aż 30% przypadków nowotworów złośliwych związanych jest z nieprawidłowym żywieniem. Współdziałanie sporej liczby czynników bądź tylko określonych (np.: nikotynizm i alkoholizm, nikotynizm i azbest) w dużym stopniu zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworu.

Wszystkie powyższe czynniki kancerogenne da się wykluczyć pod warunkiem wdrożenia w styl życia: większej aktywności fizycznej, eliminacji nałogów, zdrowego odżywiania się, unikania nadmiernej ekspozycji na słońce czy też korzystania z solarium, a także złych warunków zawodowych (m.in. ekspozycja na azbest).