Dieta ketogeniczna

Elena Shashkina/bigstockphoto.com

„Jedz tłuszcz, aby spalać tłuszcz” – tak w skrócie można by było opisać dietę ketogeniczną (ketogenną). Jest to dieta wysokotłuszczowa i niskowęglowodanowa. Oznacza to, że w codziennym menu powinny znaleźć się zamiast węglowodanów tłuszcze. Dzięki temu zgubimy zbędne kilogramy, a także poprawimy swoje samopoczucie.

Jednak, co istotne, tak naprawdę dieta ketogeniczna nie jest kolejną dietą „cud”. To specyficzne menu powstało w konkretnym celu. Dietę tę stosuje się m.in. w leczeniu padaczki lekoopornej u dzieci. Aby jednak była skuteczna i nie stanowiła zagrożenia dla organizmu, powinna być przeprowadzana wyłącznie pod kontrolą lekarza i dietetyka.

W diecie ketogenicznej tłuszcz stanowi nawet 90% dostarczanej energii. Reszta to białko i węglowodany. Dla porównania w codziennej diecie zjada się ok. 35% tłuszczów, 50% węglowodanów i 15% białek. Organizm energię czerpie głównie z węglowodanów. Jeśli ich zabraknie, szuka innego „paliwa”. W diecie ketogenicznej tym paliwem są tłuszcze, a dokładniej powstające w procesie rozpadu tłuszczów ciała ketonowe. Istotą tego rodzaju diety jest wprowadzenie organizmu w stan ketozy. Skutkiem tego jest spalanie zapasów zgromadzonych w tkance tłuszczowej. W diecie ketogenicznej nie chodzi jednak o to, aby jeść jakiekolwiek produkty będące dobrym źródłem tłuszczów. Jakość lipidów pozyskiwanych z jedzenia również ma znaczenie. Dlatego zaleca się spożywanie przede wszystkim olejów roślinnych, masła czy majonezu. Zakazane produkty to m.in.: słodycze, dżemy, produkty zbożowe, syropy czy lody.

Trzeba jednak wiedzieć, że ciała ketonowe nie zaspokajają jednak w całości zapotrzebowania organizmu na energię, w związku z czym jest on niedożywiony. Po kilku dniach od rozpoczęcia stosowania tej diety człowiek wchodzi w stan euforyczny – czuje się doskonale, lekko i jest wesoły. Tak właśnie oddziaływanie ketonów określają lekarze. Stan ten jednak nie trwa zbyt długo. Po ok. 2-3 miesiącach pojawia się utrata apetytu, senność i zaparcia. Zmienia się także zapach potu, moczu i oddechu oraz narasta pragnienie. Dłuższe stosowanie diety ketogenicznej może spowodować wystąpienie kamicy moczanowej i hiperurykemii, czyli zwiększenia stężenia kwasu moczowego we krwi.

Wskazaniem do stosowania diety ketogenicznej jest leczenie padaczki opornej na leki u dzieci. Dobre rezultaty przynosi również w niektórych wrodzonych błędach metabolizmu, np. wrodzony brak białka transportującego glukozę GLUT-1.Skuteczna jest również w: zespole Retta, zespole Draveta, padaczce z napadami miokloniczno-astatycznymi (zespół Doose) i stwardnieniu guzowatym. Lekarze rozważają także stosowanie diety ketogenicznej w autyzmie, chorobie Alzheimera, Parkinsona i innych typach padaczek czy niektórych encefalopatiach.

Do tej pory jednak nie wyjaśniono, dlaczego dieta ketogenna zmniejsza częstość napadów padaczkowych. Podejrzewa się, że ciała ketonowe powodują wzrost aktywności enzymów syntetyzujących kwas γ-aminomasłowy, co wyhamowuje pobudzenie neuronów. Dodatkowo aktywują receptor potasowy K2P i pompę sodowo-potasową, co podnosi próg drgawkowy. Poza tym ciała ketonowe mogą chronić komórki nerwowe, m.in. przed uszkodzeniem przed wolnymi rodnikami, ponieważ ograniczają stres oksydacyjny.

Podczas stosowania diety ketogenicznej należy jednak pamiętać o uzupełnianiu niedoboru niektórych witamin. Niezbędne jest przyjmowanie suplementów zawierających wapń, witaminę D, witaminy rozpuszczalne w wodzie i niektóre mikroelementy.

Diety ketogenicznej nie mogą stosować osoby z: porfirią, kamicą nerek, kamicą dróg żółciowych, rodzinną hiperlipidemią, kwasicą organiczną, chorą wątrobą, refluksem żołądkowo-przełykowym, zaburzeniami metabolicznymi.

Tradycyjna dieta ketogeniczna przygotowywana jest w stosunku 3-1 lub 4 -1. Oznacz to, że na 3 lub 4 gramy tłuszczów przypada jeden gram białka i węglowodanów łącznie. W diecie tej ogranicza się też płyny do 60-665 ml/kg m.c./d. Dietę ketogeniczną powinno się rozpocząć w szpitalu. Poprzedza ją jedno lub dwudniowa głodówka. Następnie powoli zwiększa się ilość podawanej energii, aż do ustalonych założeń diety. Dalsze leczenie trwa mniej więcej 2-3 lata i przebiega już w domu. Pacjent musi ściśle przestrzegać diety, gdyż wszelkie odstępstwa od niej mogą sprzyjać napadom padaczkowym.

Niektórzy twierdzą też, że dieta ketogeniczna może być stosowana w leczeniu otyłości, cukrzycy, chorób układu krążenia, przewlekłego zmęczenia, nadciśnienia, a nawet raka. Nie ma jednak żadnych dowodów potwierdzających skuteczność stosowania diety ketogenicznej u osób zmagających się z nowotworami złośliwymi.